Пры падтрымцы Сусветнай арганізацыі аховы здароўя (далей - СААЗ) штогод 28 верасня па ініцыятыве Глабальнага альянсу па кантролі шаленства праводзіцца Сусветны дзень барацьбы супраць шаленства з мэтай прыцягнення ўвагі грамадскасці да праблемы распаўсюджвання шаленства і яго наступстваў.

Паводле ацэнкі экспертаў СААЗ, гэта захворванне рэгіструецца на тэрыторыях большасці краін свету і штогод забірае жыццё 55 тысяч чалавек. Звыш 10 млн. чалавек у свеце кожны год атрымліваюць розныя пашкоджанні ад жывёл і больш за 4 млн. чалавек - антырабічнай дапамогу.

У Рэспубліцы Беларусь штогод рэгіструюцца да 600 выпадкаў шаленства сярод дзікіх жывёл (лісы, янотападобныя сабакі, ваўкі і інш.), хатніх жывёл (сабакі, кошкі) і сельскагаспадарчых жывёл (буйную рагатую жывёлу, коні і інш.). Найбольшая ўдзельная вага ў структуры захворвання прыпадае на дзікіх жывёл - 66,3% ад усіх выпадкаў шаленства. Сярод тых, хто захварэў дзікіх жывёл, па-ранейшаму, дамінуе лісіца (86,0%). Ад дзікіх жывёл заражаюцца хатнія (сабакі і кошкі) і сельскагаспадарчыя жывёлы (буйную рагатую жывёлу, коні і інш.). Сярод сабак і катоў у большасці выпадкаў (66,7%) хварэлі не прышчэпленыя супраць шаленства жывёлы, якія маюць гаспадароў.

У цэлым па рэспубліцы ў арганізацыі аховы здароўя за 6 мес. 2018 годзе за антырабічнай дапамогу звярнуліся 10376 чалавек (за 6 мес. 2017 г. - 9562), з іх 28,0% - дзеці да 18 гадоў.

Пры гэтым, па кантакце з сабакамі звярнулася 66,2% пацыентаў, з коткамі - 28,4%, дзікімі жывёламі - 3,1%, сельскагаспадарчымі жывёламі - 2,3%.

77,1% пацярпелым была прызначаная лячэбна-прафілактычная імунізацыя супраць шаленства.

Міністэрствам аховы здароўя прымаюцца неабходныя меры па забеспячэнню арганізацый аховы здароўя імунабіялагічнымі лекавымі сродкамі ў колькасці, неабходным для правядзення антырабічных прышчэпак усім якія маюць патрэбу ў гэтым.

У мэтах прафілактыкі шаленства ў Рэспубліцы Беларусь штогод праводзіцца прафілактычная імунізацыя супраць дадзенай інфекцыі асоб, якія адносяцца да катэгорыі прафесійнай рызыкі заражэння (ветэрынарныя работнікі, асобы, якія выконваюць работы па адлове безнаглядных жывёл, леснікі, егеры, паляўнічыя і інш.). У першым паўгоддзі 2018 г. з прафілактычнай мэтай прышчэплена 1087 чалавек.

Дзякуючы праводзімай прафілактычнай рабоце выпадкаў захворвання на шаленства сярод людзей у 2013-2017 гг. і за мінулы перыяд 2018 г. не рэгістравалася.

Шаленства - гэта смяротнае захворванне. Адзіным эфектыўным сродкам прафілактыкі з'яўляецца своечасовае аказанне антырабічнай дапамогі асобам, якія пацярпелі ад кантакту з жывёлай. Аднак эфектыўнасць праведзеных мерапрыемстваў напрамую залежыць ад своечасовага (на працягу сутак) звароту па медыцынскую дапамогу. Адмова ад правядзення прышчэпак або самавольнае перапыненне прышчэплівання курса можа прывесці да сумных наступстваў.

Небяспечныя для чалавека не толькі ўкусы i драпiны, нанесеныя хворым або падазроным на шаленства жывёлай, але і аслюненне пашкоджаных скурных пакроваў і слізістых абалонак.

У выпадках, калі кантакту з жывёлай пазбегнуць не ўдалося, а менавіта пасля ўкусу, оцарапывання, аслюнення, нанесеных любым, нават знешне здаровым жывёлам, неабходна:

• правесці першасную апрацоўку месца кантакту - старанна прамыць пад бруёй вады з мылам;
  

• пры наяўнасці раны - пасля прамывання з мылам апрацаваць краю раны 5% настойкай ёду;
  

• накласці стэрыльную павязку і неадкладна звярнуцца ў медыцынскую ўстанову. Толькі лекар (хірург, траўматолаг) ацэніць рызыку магчымага заражэння вірусам шаленства і прызначыць пры неабходнасці курс лячэбна-прафілактычнай вакцынацыі.

Вельмі важна адначасова са зваротам да ўрача прыняць дапамогай (калі магчыма) меры ў дачыненні да жывёлы - яго неабходна ізаляваць і выклікаць спецыяліста ветэрынарнай службы для агляду і арганізацыі назірання. За знешне здаровымі хатнімі жывёламі (сабакам або катом) усталёўваецца ветэрынарнае назіранне, тэрмін якога складае 10 дзён з моманту кантакту, паколькі перыяд заразлівасці ў жывёл наступае за 3-10 дзён да з'яўлення клінічных прыкмет і доўжыцца ўвесь перыяд захворвання.

Прышчэпачны курс, з улікам вынікаў назірання за хатнім жывёлам (сабакам або катом), можа быць скарочаны па рашэнні ўрача, калі жывёла за перыяд назірання засталося здаровым.

Шаленства можна папярэдзіць, ведаючы і выконваючы простыя правілы паводзінаў:

• выконваць устаноўленыя правілы ўтрымання хатніх жывёл (сабак, катоў) і штогод, у абавязковым парадку, прадастаўляць сваіх гадаванцаў у ветэрынарнае ўстанову па месцы жыхарства для правядзення прафілактычных прышчэпак супраць шаленства;
  

• пры захворванні жывёлы, альбо пры з'яўленні сімптомаў, не выключаюць шаленства, а таксама ў выпадках змены паводзін хатняй жывёлы, атрымання ім пашкоджанняў ад іншай жывёлы, смерці без бачных на тое прычын абавязкова звяртацца да ветэрынарнага спецыяліста для ўстанаўлення 10 дзённага назірання за жывёлам або высвятлення прычыны яго смерці. Ні ў якім разе нельга займацца самалячэннем жывёлы - гэта смяротна небяспечна;
  

• пазбягаць непатрэбных кантактаў з жывёламі, асабліва дзікімі і / або безнагляднымі;
  

• забараняецца прыносіць дадому дзікіх жывёл. Як правіла, здаровыя дзікія жывёлы пазбягаюць сустрэчы з чалавекам. І калі такое жывёла з'яўляецца ў населеным пункце, можна з упэўненасцю выказаць здагадку, што яно хварэе шаленствам. У такім выпадку трэба прыняць усе меры асабістай засцярогі і забеспячэння бяспекі для сябе і сваіх блізкіх;
  

• не рэкамендуецца забіраць з вуліцы бяздомных альбо хворых жывёл, але калі ўзялі, то знайсці магчымасць у кароткі тэрмін паказаць гадаванца ветэрынарным ўрачам і зрабіць яму прафілактычную прышчэпку супраць шаленства.

Ад пашкоджанняў, нанесеных жывёламі, часта пакутуюць дзеці, таму неабходна пастаянна праводзіць з імі тлумачальную працу.

Рэкамендацыі падарожнікам:

• пазбягаць кантакту з жывёламі падчас падарожжа. Гэта небяспечна практычна ва ўсіх краінах;
  

• пры ўкусе, оцарапыванні або ослюнении жывёлам неабходна правесці першасную апрацоўку месца кантакту - старанна прамыць гэтую частку цела вадой з мылам, пры наяўнасці раны - пасля прамывання вадой з мылам апрацаваць краі раны 5% настойкай ёду, накласці стэрыльную павязку і неадкладна звярнуцца да ўрачоў у краіне знаходжання для вырашэння пытання аб правядзенні прышчэпак супраць шаленства і слупняку;
  

• пасля вяртання з падарожжа даць наяўныя звесткі аб аказанай медыцынскай дапамогі (выпіску аб прышчэпках) па медыцынскую дапамогу (хірургу, траўматолага) у арганізацыю аховы здароўя па месцы жыхарства і прадоўжыць курс антырабічных прышчэпак.

Ваша здароўе ў Вашых руках. Беражыце сябе і сваіх блізкіх!

Т.В.Бурдейная урач-эпідэміёлаг аддзялення ООІ ДУ РЦГЭ і АЗ